در حال حاضر با دو رهیافت برنامه ریزی راهبردی خارج به داخل و داخل به خارج رو به رو هستیم. این نوع دسته بندی به عامل به کار گرفتن یا نگرفتن منابع و قابلیت ها و همچنین عوامل خرد و کلان محیطی در آغاز بستگی دارد. به عبارتی دکترین علم برنامه ریزی راهبردی به این اتفاق نظر رسیدند که سازمان ها و شرکت های برتر و محبوب دارای توانایی های منحصربه فردی هستند که سبب شده تا در بازارها جایگاهی داشته باشند. این شرکت ها با استفاده از خلاقیت، یک رهیافت داخل به خارج رقم زده، بر این اساس و اتکا بر توانایی های درونی، خود را از دیگران متمایز کردند، به عبارتی دیگر بازارهایی را به وجود آورده و فضای رقابتی شکل داده اند. بینش دیدگاه مبتنی بر منابع بر این فرض استوار است که بنگاه ها مجموعه ای از منابع و توانایی های ناهمگن هستند، که این منابع و توانایی ها قابل انتقال از بنگاهی به بنگاه دیگر نیستند. همچنین این دیدگاه فرض تکیه دارد که منابع و توانایی های هر سازمان و گروه نخستین مزیت و عامل متمایزکننده آنهاست و نوعی برتری پایدار و بلندمدت را برای آنها به ارمغان می آورد. منظور از منابع و توانایی ها، دارایی ها، ویژگی های مثبت، دانش و هر نوع مزیت نسبی است که در اختیار یک گروه است و در بهبود شرایط آینده آنها مؤثر است. بارنی در سال ۱۹۹۱ اضافه می کند که اگر منابع و توانمدی بنگاه ارزشمند، کمیاب، تقلیدناپذیر، غیرقابل جایگزینی (مرسوم به شرایط VRIO) باشند، می توانند مزیت رقابتی مستمر برای بنگاه ایجاد کنند.
مدل VRIO
مدل Meta- SWOT براساس رهیافت داخل به خارج و به نوعی دیدگاه مبتنی بر منابع است. همچنان چگونگی تشخیص منابع و قابلیت های قادر به ایجاد مزیت رقابتی پایدار به عنوان یک چالش باقی است. بارنی برای حل این مسئله چهار معیار اصلی را ارئه می کند. برای اثربخشی یک منبع یا قابلیت از نظر استراتژیک باید با ارزش بودن، کمیاب، تقلیدناپذیری و غیرقابل جایگزینی باشد (شکل ۱). چهار معیار مطرح شده می تواند توان بالقوه منابع و قابلیت برای خلق یک استراتژی موفق را تعیین کند.
شکل ۱: معیار چهارگانه ایجاد یک راهبرد موفق از دیدگاه مبتنی بر منابع (VRIO)
در مدل Meta- SWOT، عوامل مرتبط با محیط سازمان به طور مستقل از عوامل داخلی شناسایی می شوند. برای این شناسایی از روش PESTEL استفاده می شود. این چارچوب براساس عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناورانه، زیست محیطی و قانونی استوار است. این تحلیل برای شناسایی فرصت های پیش رو و همچنین خطرات احتمالی گسترش هر مجموعه مؤثر است. عموماً این تحلیل جهت ارزیابی محیط در ابعاد کلان و همچنین ارزیابی زمان حال می پردازد. چراکه عوامل کلان این توانایی را دارند تا تغییرات اساسی را در محیط و مجموعه ایجاد کنند. در حالی که آن بنگاه تأثیر در اتخاذ این تصمیمات نداشته است.
- ۹۶/۱۰/۲۳